طراحی تجربه کاربری یا User Experience فرآیندی است که برای افزایش سطح رضایت کاربر انجام میگیرد.
حتما شما نیز به وبسایت یا اپلیکیشن خاصی علاقمندید و هنگام حضور در آن احساس خستگی نمیکنید؛ تا به حال به این فکر کردهاید که چه چیزی شما را به آن علاقمند کرده است؟ اینکه میتوانید به محتوای موردنظرتان به سادگی دسترسی پیدا کنید؟ اینکه خیلی سریع پاسخ سوالاتتان را مییابید؟ یا اینکه خیلی سریع کالای خریداری شده را پیگیری کرده و تحویل میگیرید؟ همه این موارد درواقع زیرمجموعه مفهوم مهمی به نام تجربه کاربری هستند.
به عبارتی میتوان گفت شما به عنوان کاربر آن اپلیکیشن یا وبسایت، رضایت بالایی از حضور در آن دارید.
تجربه کاربری یا User Experience
یکی از مهمترین مفاهیمی که در دنیای تکنولوژی و فناوری وجود دارد، تجربهای است که کاربر از حضور در وبسایت یا اپلیکیشن شما دریافت میکند. تجربهای که سبب میشود به خرید از شما علاقمند شده یا به سرعت فضا را ترک کند.
امروزه با پیشرفت تکنولوژی و شاخههای مربوط به آن، حوزه تجربه کاربری یا UX به یکی از مشاغل پرطرفدار تبدیل شده است که روز به روز نیز درحال پیشرفت است. کشور ایران نیز همپای سایر کشورهای جهان، در حوزه UX پیشرفت چشمگیری داشته و تقاضا برای یادگیری آن همواره در حال افزایش است.
بهتر است موضوع را با یک مثال ملموس بیان کنیم؛ تصور کنید کالایی مانند یک خودکار را در دست دارید، در نتیجه تعامل شما با خودکار تجربههای خوشایند یا ناخوشایندی به عنوان کاربر به وجود میآید. شما با هر محصول فیزیکی یا دیجیتالی (وبسایت و اپلیکیشن) که تعامل ایجاد کنید، تجربههایی به طور ناخودآگاه در شما شکل خواهند گرفت.
به تجربههایی که حاصل تعامل با یک محصول بوده و در ناخودآگاه کاربر به وجود میآیند “تجربه کاربری” یا “UX” محصول گفته میشود.
وقتی از محصولی استفاده میکنید، مجموعهای از تجربهها در شما شکل میگیرد. مثلا کار کردن با یک اپلیکیشن یا سایت میتواند برای شما سخت یا آسان باشد، ممکن است شما از آن لذت برده یا بیزار شوید، میتوانید به سادگی صفحات و محتواهای موردنظرتان را پیدا کرده یا رسیدن به مقصود برایتان سخت شود، همه این موارد سبب میشود که شما بخواهید بارها و بارها از محصولی استفاده کرده یا برعکس، آن را در اولین مواجهه رها کرده و دیگر به سمت محصول بازنگردید.
به یاد داشته باشید که UX یک محصول شامل تمامی تعاملاتی میشود که کاربر از اولین برخورد با آن تجربه میکند. اولین تعامل این است که آیا محصول برای کاربر مفید خواهدبود یا خیر؟ سپس نوبت به آسان بودن کار با محصول رسیده و تجربههای حاص از استفاده محصول موردتوجه قرار میگیرند.
برای مثال نوشابههای شیشهای و قوطیهای فلزی را مقایسه کنید؛ باز کردن قوطیهای فلزی بسیار سادهتر از نوشابههایی است که نیاز به درببازکن داشتند؛ به همین دلیل قوطیهای جدید تجربه کاربری بهتری برای مصرفکننده به همراه خواهد داشت. البته محتوای درون شیشه و قوطی نیز بسیار مهم است، اگر نوشابهای که درون قوطیهاست کیفیت موردانتظار را نداشته باشد تجربه منفی ایجاد کرده و به سرعت توسط مصرفکننده پس زده میشود.
از نظر علمی تجربه کاربری یعنی…
سازمان بینالمللی استاندارد تعریف دقیق و علمی تجربه کاربری را اینگونه بیان میکند:
«برداشت و پاسخهای شخصی کاربران که ناشی از استفاده از محصول، سیستم یا خدمت است را تجربه کاربری یا UX آن محصول مینامند».
به عبارت دیگر هر احساس مثبت یا منفی که در تعامل با محصول داشته باشید، یک تجربه کاربری به حساب میآید. البته لازم به توضیح است که نباید کاربردپذیری (Usability) را با تجربه کاربری (UX) اشتباه بگیرید. کاربردپذیری تنها یکی از جنبههای مهم تجربه کاربری است.
عناصر تشکیلدهنده UX محصول
عناصر تشکیلدهنده UX محصولات را میتوان در یک مدل لانه زنبوری یا شانه عسلی “UX Honeycomp” نشان داد. این مدل توسط پیتر مورویل ارائه شده و عناصر UX را در 7 مورد به شرح زیر بیان میکند.
طبق تصویر بالا، محصولی که دارای تجربه کاربری خوب باشد باید شامل این 7 مورد باشد؛ بنابراین UX دیزاینرها باید بتوانند تمامی این موارد را در پروژههای خود جای دهند.
Usable یا قابلاستفاده بودن
اصلیترین نیاز یک طراحی تجربه کاربری خوب این است که کاربران، به کارهایی که برای انجام آن برنامهریزی کردهاید، دسترسی داشته باشد. اگر کاربر نتواند از محصول شما استفاده کند، یعنی محصول شما نه تنها تجربه کاربری خوبی ارائه نمیدهد، بلکه کاملا به دردنخور و بیفایده نیز است.
بعد از این، هنگام کار با محصولات دیجیتالی دقت کنید که چه تجربهای را برای شما ایجاد میکند. اگر نتوانید به راحتی با محصول کار کنید یعنی محصول در پارامتر Usability ضعیف عمل کرده است.
Findable یا قابلکشف بودن
در محصولات دیجیتالی، بسیار مهم است که کاربر بتواند اطلاعات موردنیازش را به سادگی پیدا کند. به همین دلیل باید منو طراحی شده برای او قابل درک باشد. بهتر است در طراحیمان کاربر را سورپرایز نکنیم و همه چیز را در جایی که او عادت و انتظار دارد قرار دهیم؛ مثلا نوار جستجو باید جایی که کاربر فکر میکند باشد، یا او باید بتواند به سادگی دکمه ثبتنام را پیدا کند.
اگر کاربر برای پیدا کردن دکمهای مجبور شود مدتی طولانی به دنبال آن بگردد، یعنی UX محصول در پارامتر Findable ضعف دارد. وبسایت یا اپلیکیشن شما باید برای کاربران قابل درک و کشف باشد. به همین دلیل بهتر است امکانات و موارد اضافی را حذف کنید تا کاربر سردرگم نشده و تجربه بهتری کسب کند.
Credible یا قابلاعتماد بودن
همیشه به یاد داشته باشید که کاربران تنها از جایی خرید میکنند که به آن اعتماد دارند. به همین دلیل معتبر بودن وبسایت یا اپلیکیشن بسیار مهمتر از چیزی است که تصور میکنید.
Accessible یا دردسترس بودن
بدیهی است که اگر کاربر نتواند به موضوع موردنظر خود دسترسی داشته باشد، نخواهد توانست از خدمات ارائه شده محصول نیز استفاده کند. این موضوع بسیار مهم، همیشه باید موردتوجه UX دیزاینرها قرار بگیرد؛ زیرا با رعایت این اصل، محصول میتواند برای طیف گستردهتری از کاربران در دسترس قرار گیرد. موضوع بسیار جذابی که در سایه این ویژگی به وجود آمده، طراحی وبسایت یا اپلیکیشنها برای افرادی با شرایط و معلولیتهای خاص مانند نابینایی، ناشنوایی، کوررنگی و… است.
Desirable یا مطلوب بودن
درصورتی که طراحی محصول قابلدرک، لذتبخش و در حالت کلی مطلوب برای کاربر باشد، او مشتاق استفاده از آن خواهدبود؛ اما اگر چنین نباشد…
ایده شما هرچقدرهم مفید و کاربردی باشد اما، اگر محصول دیجیتالی (وبسایت/اپلیکیشن) خستهکننده بوده و جذاب نباشد، متاسفانه کاربر انگیزهای برای استفاده از آن نخواهد داشت.
Useful یا مفید بودن
گاهی در پروژهها پیش میآید که محصولی به زیبایی طراحی شده و کاربرد آن نیز آسان است اما کمکی به کاربر نمیکند. پس توجه داشته باشید که کاربر برای محصولی که به آن نیازی ندارد، وقت صرف نخواهد کرد؛ بنابراین محصول ما باید برای کاربر مفید باشد.
Valuable یا ارزشمند بودن
همانطور که در تصویر نیز مشاهده میکنید، یکی از مهمترین اصول طراحی UX، ارزشمندی آن است. پیش از طراحی محصول باید به این فکر کنید که محصول شما چه ارزشی را برای کاربر پیشنهاد خواهد کرد؟ کاربر چرا باید از محصولتان استفاده کند؟
به یاد داشته باشید که اگر محصول ارزشی را به کاربران نیافزاید، احتمالا کاربر نیز به مدت طولانی از آن استفاده نخواهد کرد. بدون یافتن پاسخی برای سوالات زیر، شروع طراحی عملا بیهوده است:
- آیا محصول ما ارزشهایی مانند صرفهجویی در وقت و هزینه را برای کاربر فراهم میکند؟
- آیا کارآمدی لازم را دارد؟
- آیا محصولمان در دستیابی کاربر به اهداف شخصی و حرفهای خود، کمکی به او میکند؟
حالا تمامی 7 مرحله مهم را برای داشتن یک طراحی تجربه کاربری مناسب شناختید؛ نکته اصلی اینجاست که تمامی این موارد باید در کنار هم قرار گیرند تا بتوانند تجربه کاربری خوشایندی را برای کاربر ایجاد کنند.
مثلا تصور کنید میخواهید تلفن همراهی را به صورت آنلاین از یک وبسایت یا اپلیکیشن تهیه کنید. شما وارد وبسایت شده و طراحی جذاب آن را میپسندید، به راحتی میتوانید گوشی موردنظرتان را بیابید، میتوانید از امکاناتی مانند مقایسه آن با سایر گوشیها استفاده کنید، اطلاعات و امکانات گوشی موردنظرتان را مشاهده میکنید و تمامی فرآیند برایتان دلپسند و رضایتبخش است. حالا انتخابتان را کردهاید و نوبت به پرداخت میرسد، در این مرحله درگیر مشکلات فنی و انواع خطاها میشوید. همین موضوع سبب میشود که شما وبسایت را ترک کرده و از جای دیگری گوشی موردنظرتان را بخرید.
به همین سادگی کاربر به سمت رقبا خواهد رفت!
همیشه یادتان باشد که هریک از 7 جنبه موجود در طراحی UX یک محصول بسیار مهم است و همه آنها کنار هم یک تجربه بینظیر را برای کاربر ایجاد میکنند. البته موضوع محتوا نیز در این فرآیند مهم است، وبسایت و اپلیکیشن شما باید دارای محتوای غنی باشد، برای مثال شما هنگام خرید گوشی باید بتوانید انواع گوشیهای دیگر را نیز مشاهده کره و از بین آنها باتوجه به بودجه و امکانات موردنظرتان یکی را انتخاب کنید.
UX در سالهای اخیر
در سالهای اخیر که استفاده از اینترنت رواج بسیاری پیدا کرده است؛ اپلیکیشن و وبسایتهای متنوعی نیز برای رفع نیاز کاربران طراحی شده است. در گذشته وبسایتها تنها برای دانلود فیلم و آهنگ بوده و نرمافزارهای محدودی نیز روی گوشی و سیستمها نصب میشد. محدود بودن دسترسی به اینترنت سبب شده بود که عده زیادی به طراحی UX و UI اهمیت چندانی ندهند. اما گذر زمان و پیشرفت تکنولوژی باعث شده است که مفاهیم UI و UX اهمیت بسیار زیادی پیدا کنند.
روی آوردن درصد بالایی از کسبوکارها به اینترنت سبب شده است که کارفرمایان برای جذب مشتری و پیروزی بر رقبا، به فکر طراحیهای اصولی و کاربردی برای وبسایت یا اپلیکیشن خود بیافتند.
UX Designer یا طراح تجربه کاربری کیست؟
حالا که با مفهوم تجربه کاربری آشنا شدید، نوبت به شناخت افرادی میرسد که روند این طراحی را انجام میدهند. اگر بخواهیم شرحی از وظایف و حوزه کاری یوایکس دیزاینرها بیان کنیم، باید بگوییم تمامی کارها حول دو پارامتر مهم “کاربر” و “محصول” میگردد. به عبارت دیگر یک طراح تجربه کاربری باید همواره در طول تمامی مراحل این دو فاکتور اساسی را مدنظر قرار دهد.
مراحلی که طراحان UX برای هر محصول طی میکنند
شاید تصور کنید طراحی UX تنها به استفاه از ابزارهایی مانند XD یا Figma محدود میشود؛ اما طراحان UX برای خلق یک محصول دیجیتالی کارآمد و جذاب باید مراحل زیر را طی کنند:
جمعآوری اطلاعات موردنیاز
ایجاد محصولی باکیفیت، نیازمند جمع کردن اطلاعاتی از قبیل عادات، نیازها و رفتارهای جامعه هدف محصول است. استفاده از پرسشنامهها، مصاحبه، مشاهدات میدانی، بررسی رقبا و… میتواند به میزان زیادی در کیفیت محصولی که طراحی میشود موثر واقع شود.
تحلیل دادهها
اطلاعاتی که در مرحله اول جمعآوری میشوند نیازمند تجزیهوتحلیل و آنالیز دقیق هستند. پس از تحلیل، طراح میتواند آنها را در روند طراحی به کار ببرد.
معماری اطلاعات
اطلاعات به دست آمده، باید توسط طراح سازماندهی و معماری شده و در نهایت نقشهای از محصول تهیه شود. در این نقشه معمولا ارتباط بین صفحات مختلف و دسترسی به آنها قرار خواهدگرفت.
طراحی وایرفریم و پروتوتایپها
از دیگر وظایف طراحان، طراحی وایرفریم و پروتوتایپهاست. وایرفریم طرح ساده اولیهای از محصول است که در اولین مراحل طراحی تهیه میشود. وایرفریم درواقع پایه و اساس طرح نهایی است. پروتوتایپ نیز نمونههای اولیهای از محصول هستند که اغلب برای تستهای مختلف مورداستفاده قرار میگیرند.
طراحی تعامل
همانطور که میدانید، کیفیت تعامل کاربر با محصول در سنجش تجربه کاربری بسیار مهم است. در این مرحله طراح، تعامل کاربر با محصول را طراحی میکند. این مرحله خود شامل فرآیندهای مختلفی از قبیل لحن و کلمات موجود محصول، انیمیشنها، ظاهر و پاسخهای سیستم میشود. به عبارت کلیتر، هرچه در تعامل کاربر و محصول موثر باشد، در حوزه طراحی تعامل قرار میگیرد.
طراحی رابط کاربری (UI)
بخش عمدهای از تجربه کاربر یا محصول، از طریق طراحی رابط کاربری انجام میگیرد. به نوعی میتوان گفت یکی از مهمترین فرآیندها در بهینهسازی تجربه کاربری، طرحی است که کاربر در اپلیکیشن و وبسایت با آن سروکار دارد.
کار با محتوا
در تعریف محتوا میتوان گفت هرچه بتواند پیامی را به مخاطب منتقل کند، محتواست. محتوایی که یک محصول دیجیتالی دارد، اغلب کلمات، تصاویر، ویدیوها و… هستند. UX دیزاینر حرفهای باید کاربرد صحیح محتوا در برقراری ارتباط با مخاطب را بلد باشد. باید توجه داشته باشید که پیامهای ارسالی به مخاطب برای او قابل درک و قابل فهم باشد، از استفاده کلمات و عبارات گنگ در تمامی صفحات و بخشهای محصول دیجیتالیتان خودداری کنید.
به یاد داشته باشید که لحن محتوا برای اپلیکیشن و سایتها بسیار مهم است، برای مثال هنگام استفاده از سایت دانشگاه یا اپلیکیشنهای اینترنتبانک، مواجهه با لحن محاورهای باعث سلب اعتماد مشتریان خواهدشد.
انجام تستهای گوناگون
یکی از مراحل مهم طراحی UX، انجام تستهای گوناگون و برنامهریزی است؛ این فرآیند باید در مراحل طراحی نهایی محصول یا قبل از تولید، کارآمد بودن محصول و سهولت استفاده از آن مورد تست و بررسی قرار میگیرد. تستهایی مانند A/B، تست کاربریپذیری (Usability Test)، تت 5 ثانیه، Card sorting، تستهای دسترسیپذیری و… همگی در این مرحله انجام میگیرند.
ارزیابی و بهبود محصول
در حالت عمومی، کار UX Designer با اتمام طراحی تمام نمیشود. یک طراح UX کاربلد باید همواره رفتار کاربران را زیرنظر داشته و محصول خود را ارزیابی کند تا بتواند نقاط ضعف و باگهای آن را شناسایی کرده و بهبود ببخشد.
طراحان تجربه کاربری یا User Experience در لوریس استودیو چه میکنند؟
تیم طراحی لوریس استودیو نیز مانند تمامی طراحان UX، تمامی مراحل گفته شده را انجام میدهند. در اولین جلساتی که با کارفرمایان داریم، ابتدا اطلاعاتی جامع درباره اهداف کسبوکار، نوع محصول درخواستی، جامعه مخاطبان هدف و… مورد پژوهش تیم قرار میگیرد.
- اولین مرحله را تحت عنوان “جمعآوری اطلاعات” شروع میکنیم. تلاش ما این است که مخاطبان هدف را شناخته و اطلاعاتی درباره آنها به دست آوریم. گاهی این کار را با مشاهدات میدانی و گاهی نیز با نظرسنجی در مراکز مختلف انجام میدهیم.
- در مرحله بعدی اطلاعات خام به دست آمده را تجزیهوتحلیل میکنیم. با تحلیل دادهها میتوانیم متوجه شویم که مخاطب ما دقیقا به دنبال چیست و ما برای رساندن او به هدف موردنظرش چه کارهایی باید انجام دهیم.
- بعد از شناخت کامل مخاطب و اهداف کسبوکار، حالا میتوانیم اطلاعات موجودمان را سازماندهی کنیم. نقشهای از وبسایت یا اپلیکیشن درخواستی تهیه میکنیم که در آن صفحات موردنیاز و ارتباط هر صفحه با دیگری مشخص میشود.
- با مشخص شدن نقشه اولیه، نوبت به طراحی وایرفریم و نمونههای اولیه محصول میرسد. در این مرحله تستهای گوناگونی روی محصول انجام میدهیم.
- مرحله جذابی که بسیار موردعلاقه تیم ماست، مرحله طراحی تعامل است. در این مرحله تعامل کاربر با محصول را طراحی میکنیم. هرآنچه مربوط به تعامل کاربر است از لحن محتوا و انیمیشنها گرفته تا ظاهر پاسخهای سیستم، در فرآیند طراحی تعامل انجام میگیرد.
- سپس نوبت به طراحی ظاهر سایت یا اپلیکیشن که همان UI است میرسد. رابط کاربری با دقت و وسواس بسیاری انجام گرفته و به کارفرما ارائه میشود. در صورت تایید طرح، وارد مرحله بعدی که کار با محتواست میشویم.
- در مرحله محتوانویسی اغلب با تیم محتوا مشورت میکنیم. در این مرحله دوباره به سراغ اطلاعاتی که در ابتدا جمعآوری کرده بودیم میرویم تا ببینیم مخاطب ما دنبال چیست. مهمترین کاری که در این فرآیند انجام میشود، رفع تمامی ابهامات و نکات گنگ با پیامهای واضح است.
- بعد از اینکه محتواها را در جای خود قرار دادیم، نوبت انجام تستهای A/B، Usability، تست 5 ثانیه، Card sorting و… است.
- پس از تست، محصول آماده لانچ است. بعد از لانچ دوباره رفتار کاربر را بررسی کرده و ارزیابیهایی را برای بهبود هرچه بیشتر UX انجام میدهیم.
کلام آخر
در این مقاله به بررسی کامل تجربه کاربری یا User Experience که به اختصار با نام UX میشناسیم پرداختیم. دانستیم که کاربر دربدو ورود به وبسایت به چه مواردی اهمیت میدهد و هر کسبوکاری برای پیشرفت و شکست رقبا به چه نوع تجربه کاربری نیاز دارد. تیم طراحی UX لوریس استودیو با طی کردن اصولی تمامی مراحل گفته شده میتواند بهترین تجربهها را برای کاربران کسبوکارها فراهم کند. تنها کافیست از طریق راههای ارتباطی موجود با ما تماس بگیرید.
نوشته شده توسط
ساینا سالک
اشتراک گذاری توسط: